Những sự kiện xảy ra tại Cộng hòa Síp vừa qua đã làm rúng động thị trường ngân hàng và có thể coi là một trường hợp “vô tiền khoáng hậu”. Tôi đã làm việc và học tập trong ngành ngân hàng ở miền Tây và miền Đông gần 40 năm, nhưng tôi chưa bao giờ gặp trường hợp như vậy.

Đánh thuế tiền gửi tiết kiệm giống như việc chính phủ trừng phạt người dân, vì đó là tài sản tài chính hợp pháp, không phải thu nhập. Chính phủ Síp không đánh thuế thu nhập, nhưng thu thu nhập bằng cách đặt ngón tay vào tài khoản của công dân để rút tiền. Trước đây, một số nước đã áp dụng biện pháp này nhưng thuế suất rất thấp, lúc này tài sản gửi vào ngân hàng có thể bốc hơi 10%.

TS Nguyễn Trí Hiếu.

Tại sao chính phủ Serb lại đưa ra một đề xuất chưa từng có như vậy? Có lẽ đây là điều mà các nhà lãnh đạo của Síp không cần phải cân nhắc. Là một quốc đảo thuộc Địa Trung Hải với dân số khoảng 800.000 người, tương đương với dân số của thành phố Đà Nẵng, Việt Nam, GDP của nó vượt quá 22,4 tỷ đô la Mỹ và thu nhập bình quân đầu người hàng năm vượt 20.000 đô la Mỹ (gần 20 lần Việt Nam).

Gần đây, Síp rơi vào tình trạng lao động quá sức và có nguy cơ vỡ nợ. Vì vậy, chính phủ quyết định đánh thuế tiền gửi ngân hàng để đổi lấy kế hoạch giải cứu 10 tỷ euro do châu Âu cung cấp. Sáng nay, Quốc hội Síp đã không đồng ý đề xuất này. Theo như những gì chính phủ có liên quan, nó tuyên bố rằng có một giải pháp “B” ngay lập tức để giải quyết cuộc khủng hoảng, nhưng cho đến nay không ai biết kế hoạch chính xác.

Hai mươi năm trước, trên chuyến bay từ Mỹ về Việt Nam, tôi có đọc một bài báo trên tờ “American Times”. Bài báo cho rằng chủ quyền quốc gia sẽ bị hủy hoại dần trong tương lai. Hàng tỷ đô la vốn chảy qua đất nước mỗi ngày sẽ chi phối nền kinh tế toàn cầu, khiến nhiều quốc gia mất chủ quyền về kinh tế, tài chính và cuối cùng là chủ quyền chính trị. Nói cách khác, những người có quyền lực chính trị không còn quyền tự quyết trên lãnh thổ của họ, và quyền quyết định sẽ thuộc về các nhà tư bản, bất kể quốc tịch hay lãnh thổ của họ. Hai mươi năm trước, Cyprus có lẽ là trường hợp đầu tiên như vậy. Các chính trị gia nước này đã mất quyền tự chủ trong nền kinh tế. Đối mặt với các điều kiện do Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Khu vực đồng tiền chung châu Âu đưa ra, chính phủ Síp buộc phải hành động mà một số người gọi là “man rợ”. Dù trường hợp này “chưa từng có trong lịch sử” nhưng rất có thể sẽ lập tiền lệ xấu. Các chính phủ khác không loại trừ khả năng học hỏi và coi việc đánh thuế tiền gửi như một biện pháp để tránh nguy cơ vỡ nợ. Nếu điều này xảy ra, không chỉ châu Âu mà toàn bộ thị trường tài chính ngân hàng thế giới có thể rơi vào khủng hoảng toàn cầu.

Chỉ nửa tháng trước, tình cờ Việt Nam cũng đưa ra đề xuất tương tự như Hiệp hội Bất động sản TP.HCM về việc đánh thuế thu nhập từ tiền gửi tiết kiệm. Đề xuất này ngay lập tức bị bác bỏ, nhưng quan trọng nhất, nó có vẻ không phù hợp với thị trường tài chính Việt Nam.

Ý tưởng lấy tiền trực tiếp từ túi tiền của người dân có thể nảy sinh vì bất cứ nơi nào chính phủ cũng như Cộng hòa Síp Gặp nguy hiểm. Nhưng ở Việt Nam, những biện pháp như vậy là không thực tế. Nguyên nhân là do chỉ có khoảng 20% ​​người Việt Nam có tài khoản ngân hàng và số ít hơn có tài khoản tiết kiệm. Nó sẽ không kiếm được nhiều tiền mà còn làm mất lòng tin của mọi người vào hệ thống ngân hàng và đảo ngược sự phát triển của nền kinh tế sang nền kinh tế không dùng tiền mặt. Đồng tiền của Việt Nam và Síp có những điểm giống và khác nhau. Các ngân hàng ở hai thị trường này chủ yếu dựa vào vốn tiết kiệm của dân cư hơn là trái phiếu hoặc các công cụ tài chính khác. Síp là một trong những quốc gia có cơ chế tài chính rất lỏng lẻo và linh hoạt, vì vậy Síp được coi là nơi trú ẩn an toàn của nhiều loại tiền tệ, kể cả những loại tiền “bẩn” được sản sinh ra thông qua rửa tiền. Do đó, Síp có lượng tiền gửi rất lớn, chiếm một phần lớn lượng tiền gửi của nước ngoài (chủ yếu là Nga). Có khoảng 31 tỷ đô la Mỹ trong tài khoản ngân hàng của Síp. Đồng thời, Việt Nam chủ yếu vẫn là vốn huy động trong dân. Tiền gửi ngoại tệ của cá nhân và tổ chức nước ngoài ít.

Mặc dù đây không phải là trường hợp của Việt Nam, nhưng từ kinh nghiệm của Cộng hòa Síp, bạn nên xem lại nó. Vấn đề nợ công. Nợ công của Síp chỉ chiếm 45% GDP, ít hơn Việt Nam, nhưng họ mong đợi một lượng lớn tiền từ nước ngoài là vô giá trị.o Trong nước. Xét về nội lực, nền kinh tế Síp không có lợi thế nào khác ngoài du lịch nên dễ bị biến động tài chính. —— Đối với Việt Nam, có thể không phù hợp khi thể hiện mức độ an toàn này bằng tỷ lệ nợ công trên GDP. Điều quan trọng là phải xác định khả năng của chúng ta trong việc xử lý nợ công trong và ngoài nước, và việc trả nợ lại càng quan trọng hơn. Chính phủ phải đưa ra các dự báo tài chính trong ít nhất 10 năm tới, bao gồm cả dự báo về thu ngân sách và các khoản nợ trong và ngoài nước.

Tìm hiểu thêm

>> Đánh thuế tiền gửi của người dân là bất hợp lý

TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính ngân hàng